Scaoiligí bhur gcriosanna, fáilte roimh Defastena Kunst Republik!

Scaoiligí bhur gcriosanna, fáilte roimh Defastena Kunst Republik!

Life acquires a meaning then and only then when the soul enters the possibility of new art- David Burliuk.

Cén sólás a fhaighimid sna laethanta gruama seo, sa tsochaí neamhchiallmhar, fhilistíneach? Cén inspioráid, cén fuinneamh folaigh is féidir linn a tharraingt as an snámhraic agus muirchur íomhánna a chuirtear os ár gcomhair? Cad é an baraiméadar is cuí chun an Zeitgeist a mheá? Is stair na ngluaiseachtaí í stair ealaíne an fichiú haois. Ó fhoilsigh Kasimir Malevitch a fhorógra i 1912 ag seoladh gluaiseacht nua darbh ainm ‘Ardcheannasachas’(Suprematism) ina gceilfí domhan gan chuspóir, ‘die gegenstandlose welt’ mar a thug sé air, bhí níos mó smaointeachais fhealsúnaigh ag baint le haestéitic ná riamh roimhe sin. An rud is tábhachtaí a bhaineann leis an treoir fhísiúil nua seo, na nithe a chruthú seachas rudaí aitheanta ar bhonn laethúil a léiriú. Spreag na healaíontóirí nua sinn dul ag spaisteoireacht sa phictiúr gan ceisteanna a ardú faoin mbrí nó faoin smaoineamh bunúsach a bheas taobh thiar de. Bhíothas á lorg taithí aestéiticúil ghlan cosúil le ceol. Do Wasily Kandinsky bhí coinníollachas an cheoil axíomach dá thionscnamh ealaíonta. Thug sé ainmneacha ceolmhara ar a phictiúir mar ‘ceapadóireacht’ agus ‘cumadóireacht’ agus mar sin de. Scríobh sé leabhar chomh maith darb ainm ‘Uber Das Geistliche In Der Kunst’ ina léirigh sé an aestéitic nua. Leag Paul Klee béim ar thábhacht na healaíne neamhurchóidí, soineantacht na leanaí ina chuid saothar. Le chéile, d’fhógair na healaíontóirí siúd ré nua aestéiticúil a mhairfeadh mutatis mutandi go dtí an lá atá inniu ann.

Tar éis an iliomad gluaiseachtaí ealaíonta, d’fhéadfaí a áiteamh, b’fhéidir, nach bhfuil mórán bealaí fágtha dúinn a bheith réabhlóideach nó nuálach inár gcúid iarrachtaí ealaíonta. Cén cineál ealaíne atá fóirsteanach don epoch seo? Lean formhór na ngluaiseachtaí i dtreo teibíochta agus insealbhaithe ó 1945 go dtí an lá atá inniu ann le eispriseanachas teibí (abstract expressionism), ealaín theibí go healaín choincheapúil, ealaín pop agus ealíon ghníomhach. Baineann formhór na ngluaiseachtaí siúd le Mór-Roinn na hEorpa, áfach. Seachas ‘the wild stag group’ ní raibh mórán fealsúnachta nuálaí ag teacht as Éirinn. Ach b’fhéidir go bhfuil sin ag athrú faoi láthair, b’fhéidir go bhfuil ár nóiméad stairiúil tar éis teacht sa deireadh.

Tá gluaiseacht nua d’ealaíontóirí ag obair go díograiseach i mBaile Átha Cliath faoi láthair darb anim ‘Defastenists’. Chuardaigh mé De Bhaldraithe le haghaidh istriúcháin chuí don téarma sin, ach níor éirigh liom. Ba chóir nuafhocal eile a chruthú i nGaeilge. Tá cosúlachtaí idir na defastenists agus gluaiseachtaí eile mar Cobra agus Futurismo, agus go háirithe Dada. Tá Kurt Schwitters an-tábhachtach do Gary Farrelly agus Ben Mullin, a bhunaigh an ghluaiseacht seo nuair a phléigh siad a dtreoracha ealaíonta i mí na Samhna 2002. Is í an fhealsúnacht taobh thiar de ná crios a scaoileadh go meafarach agus saoirse a ligean d’fheitisí agus do ghnáthsheilbh. Tá siad ag iarradh an intinn a scaoileadh ó na hualaí amaideacha a chuirtear ar dhaoine sa tsochaí chomhaimseartha. Tá siad tar éis bonneagar riaracháin a chruthú chomh maith le Cabaret agus imeachtaí éagsúla. Ghlac Farrelly an teideal Kunstfuhrer agus bhunaigh siad an DKR, Defastenist Kunst Republik. Anois, tá ‘ambasáidí’ thar lear chomh maith le Cristoph Kronke i mBeirlín. I mí Feabhra 2005, bhí taispeántas acu i Prenzlaurberg i mBeirlín agus bhí taispeántas de shaothair Gary Farrelly i mBarra an Teampaill dar teideal ‘Saddam International Airport’. Tá saothar Farrelly lán de thagairtí a bhaineann le haerphoirt agus córas iompair, metro agus eitleáin. Feidhmíonn an córas iompair mar leitmotif agus meafar de shaoirse agus d’fhéidearthachtaí. Ar bhealach, d’fhéadfaí a rá go bhfuil meascán de smaointe ó ghrúpaí ealaíonta éagsúla san fichiú haois anseo. Cineál ‘Remodernism’ no athnuálachas atá i gceist. Cruthaíonn sé pictiúir i bhfoirm mapaí sous-talamhaí, cineál taipéisí a chéiliúrann an nua-aois ina ngluaiseann daoine fud fad an domhain. Tá macallaí de Futurismo anseo, de Boccioni agus Depero, agus d’ealaíontóirí de Cobra, b’fhéidir Pierre Alechinski. Is léir go bhfuil gnáthsheilbh theangeolaíoch ag Farrelly. Cruthaíonn sé ainmneacha coimhthíocha dá stáisiúin samhalta i roinnt pictiúr atá suimiúil mar gheall ar a fhuaim. Ach cruthaíonn siad fadbhanna aestéiticiúla freisin sa chaoi go gcuardaíonn tú brí éigin nuair a léann tú iad nach bhfaigheann tú sa chomhthéacs nua. Dá bhrí sin, léiríonn siad teoiric de Wittgenstein go n-oibríonn focail mar threalamh san imeartas teanga, ‘Sprachspiel’ mar a thug sé air. Sa Defastenist Manifesto, léiríonn siad a ndóchas don todhchaí
‘The Detastenists see the current cultural apparatus, as being obsolete. The musea, the commercial galleries, the cynical critics and the dull minded curators: These are the cultural paralysis of the end of the last century. This is the turn of a new century, a time of excitement and vitality and bohemian fun are necessary to shape the aesthetic of the epoch. Defastenist artists, curators, periodicals, expositions, cabarets and enthusiasm shall be the light that revives excitement and energy to art and to life’

Is í an fhealsúnacht atá taobh thiar de ná crios a scaoileadh go meafarach agus saoirse a ligean do d’fheitisí agus do ghnáthsheilbh

Sílim go bhfuil mo dhearcadh féin beagáinín ró-dhubh agus donn chun aontú leis an mbunsmaoineamh dearfach sin. Ach, é sin ráite, táim báúil don tionscnamh seo sa chaoi a leagann sé amach treoir aestéiticúil chun dul i ngleic le castacht an Zeitgeist ina mairimid faoi láthair. Má theastaíonn uait breis eolais a fháil faoi na Defastenists, gabh chuig an suíomh Gréasáin seo: www.defastenism.4t.com.



Sólás - consolation
fuinneamh folaigh - latent spirit
snámhraic agus muirchur -flotsam and jetsam
íomhánna - images
smaointeachas fealsúnach - philosophical thinking
treoir fhísúil nua - new visual direction
taithí aestéiticúil ghlan - pure aesthetic experience
teibíocht agus insealbhú - abstraction and installation
gluaiseachtaí - movements
crios a scaoileadh go meafarach - unfasten a seatbelt metaphorically
gnáthsheilbh - obsession
go díograiseach - enthusiastically
samhalta - imagined
báúil - sympathetic
castacht - complexity

Cruthaíonn siad fásach agus tugann siad síocháin uirthi

Ní féidir na híomhánna uafásacha ón Liobáin a chonaiceamar le déanaí a léiriú. Cé go bhfuilimid cineál clóite le foréigean ar scála mór seo ó thosaigh an cogadh san Iaráic. Ní chuireann an t-uafás siúd isteach orainn faoi láthair sa chaoi chéanna os rud é go dtarlaíonn sé sin beagnach gach lá. Anois, ta cogaíocht ag leathnú fud fad an mhéain oirthir ón Liobáin go dtí an tSomáil. Ón bPacastáin go dtí an Indinéis agus ní léir go dtiocfaidh aon sos cogaidh nó réiteach cuimsitheach, polaitiúil choíche. Cogadh ollmhór buan atá i gceist anseo. Sna céadta bliain amach romhainn (más féidir a ghlacadh go mbeidh domhan ann!) beidh na scoláirí á maíomh gur thosaigh an Tríú Cogadh Domhanda le hionsaithe Mheán Fómhair 11 2001. An dáta deiridh? Doráite. Is cosúil go dtarlóidh tubaistí timpeallachta ollmhóra ar aon chaoi. Cuir sé sin san áireamh le cogaíocht ag leathnú agus ag éirí níos measa achan lá, gorta mór ag bagairt níos minicí san Afaric, agus galair mharfacha ag leathnú chomh maith, agus d’fhéadfá a áiteamh go bhfuilimid ag druidim le deireadh, b’fhéidir níos tapúla ná mar a shíleamar.

Religio peperit scelerosa atque impia facta’ cruthaíonn reiligiúin ainghníomhartha agus éachtaí neamhchráifeacha.

Ó bunaíodh stát Iosrael i 1948, tá an meán oirthir sáite i gcogaíocht. Ní raibh aon phlean riamh ag na cumhachtaí móra, na Stáit Aontaithe agus an Ríocht Aontaithe, conas a n-éireodh leo teacht ar réiteach leis na Palaistínigh agus coras dlíthiúil, cothrom a chur i bhfeidhm. Ba í an fhealsúnacht a bhí ann ná go raibh an talamh tuilte ag na Zionists de bharr gur dhúirt Yahwee (Dia thar a bheith foréigeanach agus cruálach, caithfear a admháil) go bhfuil sé de cheart ag na Giúdaigh an talamh a thógáil dóibh féin agus na h-áitritheoirí a bhrú amach. Níl mé ag iarraidh a rá nach raibh cás práinneach, éisceachtúil ag na Giúdaigh san Eoraip tar éis an Dara Cogadh Domhanda. Tá fulaingt na nGiúdach san Eoraip ar eolas ag beagnach gach duine. Ach ní chiallaíonn sé sin go bhfuil se de cheart acu an t-uafás agus an fhulaingt a chruthú do dhream neamhchiontach eile, feirmeoirí agus mangairí don chuid is mó a chaill talamh, dínit agus dóchas. Daoine gan chead taistil, gan stát, gan obair, gan sholáthar uisce fiú amháin. Cearta daonna bunúsacha a d’eascair as na hainghníomhartha a rinneadh sa Chéad agus sa Dara Cogadh Domhanda go háirithe i gcoinne na ndaoine siúd atá ag tacú le Fórsaí Slándála Iosrael ina chuid ionsaithe sa Liobáin anois.

Is cuimhin liom oíche éigin a chaith mé in árasán i mBeirlín. Bhí beirt Phalaistíneach ina gcónaí ann. Bhí fís bholscaireachta de Hamas acu agus bhí orm roinnt ionsaithe míleata i gcoinne saighdiúirí Iosrael a fhéachaint sula ndeachaigh mé. Le meangadh brodúil ach fiordholásach ag an am céanna, dúirt an garsún liom gurbh é sin comhthéacs a shaol sa Bhruach Thiar ó dúirt a athair leis i 1982 nuair a bhí sé ina leanbh go raibh sé ag dul chun na Liobáine le troid i gcoinne Iosrael. Bhí sé soiléir dom ar an mbealach abhaile an oíche sin nach raibh aon tuiscint cheart again san Eoraip ar sháinn na bPalaistíneach. Bhíos in ann an comhthéacs, teannasach, as cuimse a bhrúnn daoine chun ionsaithe féinbhásaithe a shamhlú don chéad uair.

Le himeacht gach lá is níos cosúla a éiríonn Uachtarán na Stát Aontaithe le Caligula fadó. Ó tháinig sé i gcumhacht, tá deireadh tagtha le cumhacht agus le tábhacht na Náisiún Aontaithe, le prionsabail an daonlathais agus cearta daonna. Níl aon dlí idirnáisúnta ann a thuilleadh. Is é Lex Americana an t-aon dlí atá i bhfeidhm. Sa Le Monde le déanaí dúirt Uachtarán na Fraince, Jacques Chirac, go raibh sé práinneach sos cogaidh a fháil, foireann taidhleoireachta a chur le chéile agus fórsa idirnáisiúnta a chur i bhfeidhm sa cheantar. Ach ardaíonn sé sin an cheist cen fáth nach féidir leis an Aontas Eorpach aon bhrú réadúil a chur ar na Stáit Aontaithe chun deireadh a chur lena ‘gcaidreamh speisialta’ le hIosrael agus an bealach taidhleoireachta a leanúint. Cen fáth nach bhfuil sé i gceist fórsaí na Náisiún Aontaithe a chur sa Stráice Gaza? Tá díothú rúnda ag leanúint ar aghaidh ansin faoi láthair chomh maith.

Ba ea Lucretius, an file a rinne an cur síos is fearr ar sháinn an duine daonna nuair a scríobh sé ‘Religio peperit scelerosa atque impia facta’ cruthaíonn reiligiúin ainghníomhartha agus éachtaí neamhchráifeacha. Léiríonn stair an domhain an fhiric shimplí sin. An rud is mó a léiríonn stair an domhain dúinn ná nach bhfoghlaimeoimid tada ó stair, go leanfaidh na hainghníomhartha ar aghaidh, go scriosfaimid réasún, agus go scriosfaimid ár dtimpeallacht. Ní mhairfidh an duine daonna go síoraí mar níl sé tuillte aige. Agus i gclapsholas ár marthana giorra crua, is é an t-aon dóchas atá againne ná easpa fulaingte, ach ní thagann sé sin ach sa deireadh. Bíonn súil ag gach éinne dul chuig an mbás le dínit, ach uaireanta, ag brath ar an áit a bhfuil cónaí ort, tagann an bás chugat in ainm fuilteach ‘an daonlathais’, ‘na saoirse’ agus ‘na síochána’. I bhfocail Tacitus, ‘cruthaíonn siad fásach agus tugann siad síocháin uirthi’.


Foréigean - violence
réiteach cuimsitheach - comprehensive settlement
cogaíocht - warfare
dlíthiúil - legal
cothrom -fair
práinneach - urgent
foireann taidhleoireachta - diplomatic team
teannasach - tense
ainghníomhartha - atrocities
Achoimre

The crisis in the Middle East leaves neither hope for the region nor for mankind in general. The prognosis is brutal, protracted warfare where the innocent must, as always, pay the ultimate price. The production of weapons of mass destruction running on drying up fossil fuels that are wrecking the planet, the concomitant spread of disease, poverty and natural disaster, and the flouting of international law belie any notions of human progress. Is this the beginning of the end?

Meabhraíocht réabhlóideach beo i gConemara!

Is annamh a ghlacann ealaíontóirí comhaimseartha páirt i ndíospóireachtaí tábhachtacha a bhaineann le stair na tíre nó a todhchaí sa chaoi réadúil gan débhríocht maidir lena bhfealsúnacht nó a ndearcadh polaitiúil. Bíonn daoine áirithe i ndomhan na healaíne ag maíomh nach bhfuil sé ceart ná cóir don ealaíontóir fís pholaitiúil a chur i bhfeidhm ina chuid saothar. Níl aon bhaint, dar leo, idir an ‘polis’ agus an ‘techne’(ealaín) má tá sé sin fíor is ‘politeicneoir’ nó ‘teicnopolitan’ é Caoimhghín Ó Croidheáin. Is í a fhealsúnacht siúd ná go bhfuil nasc doscartha idir an ealaíontóir agus an pobal.

Chun an dearcadh sin a thuiscint go cuimsitheach ba chóir caibidil a trí de Die Phaenomenologie des Geistes le Georg Frederich Hegel a léamh, áit a gcuireann sé síos ar an gcaidreamh inmheánach idir obair agus meabhraíocht sa chaoi is go gcruthaíonn obair marthain eachtrach d’intinn an duine dhaonna. Tríd an obair, an ealaín ársa a rinne an duine daonna riamh, fíoraímid ár meabhraíocht sa mhéid oibiachtúil ach i gcónaí ina measc bíonn meabhraíochtaí eile a ghníomhaíonn ar an domhan, nithe eile a bhfuilimid ag brath orthu chun ár n-eabhraíocht féin a fhíorú; tá an duine daonna doscartha ón tsochaí ina maireann sé. Tá an smaoineamh sin tugtha ón meafar domhain i saothar Hegel, ‘dialeictic an mháistir/ mogh’ ina dtroideann an máistir agus an mogh chun aithne shásúil a bhaint as a chéile. Faigheann an mogh an lámh in uachtar tríd an oibiachtúlacht a thagann as an obair. Faraor, níl an spás agam anseo chun an coincheap casta seo a mhíniú go héifeachtach. I gcúpla focal, is tríd an obair a fhuasclaímid ár bhféidearthachtaí mar ghníomhaithe sóisialacha. Ta sé i gceist ag Ó Croidheáin streachailt na haicme a phéinteáil ó dhearcadh an lucht oibre. Ní he léiriúchán polaitiúil ná polaitíocht an léiriúcháin atá i gceist anseo; ach meabhraíocht an lucht oibre, mar phríomhinneall stair an domhain, agus bunús éigeantach gach sochaí a chur i lár na híomhá, chun meanma a ghríosú agus meabhraíocht réabhlóideach a mhúscailt ionainn. D’eascair fealsúnacht Marx as an mbunsmaointeachas sin, agus is é sin bunchloch thionscnamh Uí Chroidheáin.

Ba ea Micheál Ó Foighil, stiúrthóir Choláiste Lurgan sa Spiddéal a d’iarr ar Chaoimhghín dhá phictiúr a chruthú ina léireofaí go soiléir an dushlán mór cultúrtha atá i ndán dúinn in Éirinn sa todhchaí. Sa bhliain chinniúnach seo, bhí sé tráthúil an nasc agus an chodarsnacht a fheiceáil idir an cinéal dúshláin a bhí ag ceannairí 1916, saoithe, filí agus gaeilgeoirí, a shamhlaigh tír bheo dhátheangach, agus an cineál dúshláin teangeolaíoch atá i ndán don chéad ghlúin eile, glúin ilghnéitheach, ilchultúrtha a mhaireann i gceann de na tíortha is rachmasaí ar domhan. Go deimhin, ardaíonn sé ceisteanna tromchúiseacha faoinár bhféiniúlacht.

Ón meid Gaeilge líofa a bhí á labhairt ag na daltaí sa Choláiste agus an clár teagaisc is cuimsithí dá bhfaca mé riamh, táim an-dóchasach faoi thodhchaí na Gaeilge. Is fear ilghnéitheach, oineachúil é Micheal Ó Foighil, ar éirigh leis níos mó ná 200,000 euro a bhailiú do Goal ina choláiste!
Éacht millteanach, mórchroíúil. Chun an seic a bhronnadh, thug sé cuireadh do Trevor Sargent, Ceannaire an Chomhaontais Ghlais. Gaeilgeoir an-ghíomhach é Trevor a eagraíonn ciorcal comhrá ina cheantar cónaithe i mBaile Brigín. Ina ráiteas ag an ócáid leag Sargent béim ar thábhacht an lipéid ‘Fair Trade’ agus ar fhealsúnacht an Chomhaontais Ghlais, ‘is í an fhealsúnacht atá ag an gComhaontas Glas ná a bheith ag smaoineamh go domhanda ach ag gníomhú go háitiúil. Tá cumhacht ag gach duine.
Deir daoine liomsa, is polaiteoir tusa, ní polaiteoir mise. Bhuel, ní chreidim é sin. Mar má tá cumhacht agat agus gur féidir leat an chumhacht sin a úsáid ar mhaithe le rud éigin, is polaiteoir tú - is polaiteoir gach duine’ a dúirt sé. Ag seoladh na bpictiúr, dúirt Sargeant leis na daltaí, ‘Tá Caoimhghín tar éis scéal a insint dúinn, agus dúshlán a thabhairt os ár gcomhair - an dúshlán a bhí ann i 1916 nuair a d’éirigh na ceannairí amach, bhí siad ag troid i gcoinne impireacht agus ar son na saoirse. In 2006, tá saoirse againn. Ach tá dúshlán fós againn agus is é sin dúshlán ár dteanga féin. Tá breis is 6 míle teanga fós á labhairt ar domhan agus chun teanga a choimeád beo tá gá le breis is 100 míle duine ag labhairt na teanga sin. De bharr go bhfuil cogadh ar siúl ag na mórteangacha, tá na mionteangacha ag fáil bháis. Dár le taighdeoirí in Ollscoil Indiana, ní bheidh ach 10 faoin gcéad de na teangacha atá beo faoi láthair, fós á labhairt 100 bliain amach anseo. Níl muidne sásta go dtarlódh sé sin don Ghaeilge. Sin an fáth go bhfuil sibhse an-tábhachtach.’

Mar a tharla, ba é Lá na Mara an lá sin agus bhí cártaí speisialta ag Trevor don ócáid. Bhí nóiméad suimiúil ann murach íorónta nuair a chuir sé cheist ar na daltaí an aturnae a ainmniú. Tomás Mac Piaras a bhí i gceist. Chuir Caoimhghín in iúl dó gur de bharr ainm gaelach a bheith ar a thrucailín gur cúisíodh fear i mBaile Átha Cliath, agus gurb é sin an t-aon chás a bhí ag Mac Piaras mar aturnae. Tá amhrán cáiliúil scríofa faoi sin darb ainm ‘An Trucailín Donn’ agus pléann Ó Croidheán an eachtra sin sa leabhar nua a scríobh sé mar thráchtas PhD dar teideal ‘ Language from below’ a fhoilseofar ar ball.
Gluais
ealaíontóirí comhaimseartha - contemporary artists
díospóireachtaí - debates
débhríocht - ambiguity
fealsúnacht - philosophy
dearcadh - attitude, perspective, outlook
ag maíomh - claiming, asserting, declaring
a chur i bhfeidhm- put into effect
nasc doscartha – inseperable link, connection
go cuimsitheach - comprehensively
caidreamh inmheánach - internal relation
meabhraíocht - consciousness
marthain eachtrach - external existence or being
nithe - beings

Trasna theorainn na teanga: Mirko Bonne

Tá an ghrian ag scoilteadh na gcloch nuair a shroicim amharclann an Project Arts. Tá cruinniú agam le fear beag cúthail ach fíorchairdúil atá tar éis taistil don chéad uair ó Éirinn chun léacht a thabhairt ag Féile na Scríbhneoirí, Baile Átha Cliath. Léacht a bhaineann lena aistriúchán ón nGaeilge. Is é an file iomráiteach ón nGearmáin é, Mirko Bonné. Cé nach bhfuil an t-ainm sin ro-aitheanta sa domhan sacs-Bhéarla, bhain sé clú agus cáil amach sa Ghéarmáin mar fhile liricí, mar úrscéalaí agus mar aistritheoir. Rugadh Mirko sa bhliain 1965 i dTegernsee i ndeisceart na Baváire, agus tá cónaí air faoi láthair i Hamburg. D’aistrigh sé saothair de chuid Keats, Yeats agus E.E Cummings. Tá trí chnuasach foilsithe aige, arb é Hibikus Code (2003) an ceann is deireanaí acu. Bhuaigh cnuasach leis duais na nuafhilí óga de chuid an Leonce-und-Lena Preis sa bhliain 2001. Bronnadh Duais Ernst Willner air ag comórtas Ingeborg Bachmann sa bhliain 2002 agus fuair sé duais speisialta do luathiarracht filíochta ag duaiseanna Ealaíne Bheirlín sa bhliain 2004. D’aistrigh Bonné roinnt dánta de chuid Nuala Ní Dhomhnaill i bhFéile Filíochta Bheirlín in 2004 ag ceardlann filíochta ag ar oibrigh filí Gaeilge, ina measc Micheal Davitt, Biddy Jenkinson, Gréagor Ó Dúill, Cathal Ó Searcaigh agus Gabriel Rosenstock i dteannta le filí Gearmáinise, ina measc siúd, Barbara Kohler, Dorothea Grunzweig, Monika Rinck, Maja Hadelap agus Armin Senser agus Mirko Bonné.

Inár suí i gcúinne deas comporach i gcaife i mBarra an Teampaill, fiafraím de faoi na caidrimh stairiúla cultúrtha idir Éirinn agus an Ghearmáin agus faoin gcineál dearcaidh a bhí ag na Gearmánaigh sa naoú haois déag maidir le hÉirinn agus a ndearcadh i láthair na huaire. ‘Sílim go raibh an-díograis ag na Gearmánaigh in Éirinn go dtí an fichiú haois déag le Heinrich Boll toisc go raibh Éire ina seantír chultúrtha, stairiúil. Ach bhí sé dothuigthe do na Géarmánaigh conas gur féidir le tír ar imeall na hEorpa a bheith faoi bhochtanas neamhthuillte. Bhí siad ag iarraidh fáil amach conas gur féidir le tír chomh neamspleách agus saibhir ó thaobh cultúir de, a bheith chomh bocht. Conas gur féidir sin a bheith fíor agus conas gur féidir é a leighis. Is dócha gur bhain cuid mhór dár suim le Meiriceá freisin. Nuair a smaoiníonn tú ar chomh tábhachtach is atá cúltúr na hÉireann do chultúr na Stát Aontaithe. Rud a chuireann iontas orm i gcónaí ná an fuaimniú anseo. Tá an fuaimniú anseo i bhfad níos cóngaraí don fhuaimniú Meiriceánach agus is dóigh liom gurb é an fuaimniú anseo bunús an fhuaimnithe thall. Agus sa lá atá inniu ann, tá Éire tar éis teacht go lár na hEorpa. Tá sí ar cheann de na tíortha is teicniúla agus is forbarthaí ar domhan. Tá na Gearmánaigh ar an eolas faoi seo agus tá roinnt cairde agam a bhfuil seal caite anseo acu ag obair. Rud eile atá tugtha faoi deara agam ná an neamhspleáchas (Eigenstándigkeit). Tá sé fíor-dhifriúil.’

Míním dó an chaoi a bhfuil tionchar na Gaeilge le cloisteáil ar ár gcanúint Bhéarla-Ibeirneach agus ansin pléimid litríocht na hÉireann. De bharr gur ‘Bloomsday’ atá ann, tá Joyce dosheachanta, agus sa bhliain seo Beckett, ar ndóigh. Tá Bonné den tuairim go bhfuil géarchéim de chineál in amharclann na Gearmáine faoi láthair. ‘Ní dóigh liom go bhfuil morán suime i Beckett sa Ghearmáin faoi láthair. Ach bhí sé tábhachtach dom féin i gcónaí. Tá amharclann na Gearmáine ag éirí níos brúidiúla, níos airde, agus níos gáifí an t-am ar fad. Ach tá sé gan chiall. Tá sí ag cailliúint teagmhála leis an domhan eachtrach. Faoi láthair tá borradh le feiceáil sna scannáin Ghearmáinise agus is dócha go bhfuil baint aige sin leis chomh maith. Tá géarchéim den chineál céanna ag tárlú sna liricí freisin. Feictear níos lú cnuasach filíochta á gcur i gcló. Tá sé deacair.’

Ag ól ár gcaife ar ár sáimhín só, pléimid mionphointí na n-aistriúchán a rinne sé ar Ní Dhomhnaill, mar aon le filíocht agus aistriúcháin Rosenstock, agus tosaímid ansin ag caint faoi na scríbhneoirí is tábhachtaí dó. Is iad siúd Georg Trakl agus Albert Camus. Aontaíonn sé liom nuair a luaim an phatuaire a bhraitheann tú sna chéad leathanaigh den urscéal L’Étranger de Camus. Fiafraím de an dóigh leis go bhfuil tionchar ag Camus ar a chuid scríbhneoireachta féin - ‘Tá cinnte. Is breá liom an chéadfacht. Tá L’Étranger ina shaothar máistriúil cé go bhfuil an chéad leath níos láidre ná an dara leath. Is ea La Peste an leabhar de chuid Camus is fearr liom.’
Nuair a fhiafraím de faoin údar is tábhachtaí dó i litríocht na hÉireann, mothaím amhail is go bhfuil anam Uí Sheoighe féin i láthair ár gcomhrá an Bloomsday álainn seo.
‘Joyce gan amhras. Chuaigh Dubliners go mór i bhfeidhm orm. Tá gach líne lán de bhrí agus tá an reacaireacht foirfe. Ní féidir leat é a shárú mar chnuasach gearrscéalta.’
An dóigh leis go bhfuil Baile Átha Cliath mar phríomhchathair litríochta na hEorpa? ‘Nílim cinnte faoi sin. Ach an t-aon rud atá soiléir dom ná go bhfuil fílíocht áirithe ag baint leis an gcathair seo. Ach sílim go dtagann sé sin as na daoine. Ní fhaca mé a leithéid de chairdiúlacht agus de mhuintearas riamh.’
Is cinnte go bhfuil cluas iontach ag Bonné do ghnáthchaint nó ‘Umgangsprache’ na ndaoine. Scríobhtar sa leabhar ‘Verschmuggel’ ‘is fíor-éacht an chaoi a n-éiríonn leis teannas rúnda a chruthú ina chuid dánta, sé sin i mbeagán focal ach le friotal beacht a chuireann truamhéala gnátheachtraí laethúla in iúl.’ Is léir ó aistriúcháin Bonné agus na bhfilí go léir, idir Ghaeil agus Ghearmánaigh, sa chnuasach seo gur fiú go mór an malartán smaointe agus fuaime atá ar fáil sa leabhar spéisiúil seo. Tá urscéal eisíoch nua darb ainm Der Eiskalte Himmel (an Spéir chomh fuar le hOighear) foilsithe aige i mbliana.